Hastalara aile öykülerini sorduğumda genellikle şunu duyarım: “Büyük annem konusunda emin değilim; sanırım yalnızca yaşlılıktan öldü. “

Belki bu yalnızca lafın gelişidir ama ben bir insanın devam edemeyecek kadar ileri bir yaşa ulaştığını ve aslında yaşlı olma durumunun  ölüme yol açabileceğine inanan pek çok insanla karşılaştım.

Kimse sonsuza dek yaşamayacak ama yeterince ileri bir yaşa ulaşmanın kendisi ölümcül değildir.  Belki de düzeltilmesi önemli olan bir söylencedir, çünkü yaşlanma sonucunda belirli durumları kaçınılmaz olduğu  ya da sadece  ileri bir yaşa ulaşmanın yaşamla uyumsuz olduğu fikrini geliştiriyor.

Aslında, yaşlı insanlar belirli hastalıklara daha çok eğilimli (ve böyle durumlardan dolayı da ölüme daha fazla eğilimli) ancak bunların çok azı herkes için geçerli ya da kaçınılmaz. Bu koşullar olmasaydı insanlar umabileceğinizden çok daha uzun süre yaşayabilirlerdi. Gerçekte, bazı uzmanlar kalp hastalıkları ve yaygın olarak ölüme yol açan diğer bazı hastalıkların tedavisindeki ilerlemelerin bugün gördüğümüzden çok daha uzun ömüre yol açabileceğini tahmin ediyor. Öte yandan, diğer uzmanlar da hızlı bir şekilde insan ömrü sınırına yaklaştığımıza inanıyor. Hangisinin doğru olduğunu yalnızca zaman söyleyecek.

Yalnızca Yaşlanıyor muyum?

Artrit tedavileri deneyimimde pek çok hasta bana acılarının ve ağrılarının olduğunu ama bunu kabul etmeye  hazır ve istekli olduklarını söyler. “Bu yaşımda başka neyi bekleyebilirim?” diye sorarlar. Ama, bu belirtiler için özel nedenlerin olması olasıdır. Eklem hastalığı, tendon iltihaplanması (tendonit) ve omurgadaki disklerin dejenerasyonu yaşlılarda yaygınlığı artan bu ağrılara ve acılara katkıda bulunabilecek örneklerdir.

Bu durumlar sıkça yaşlılığa eşlik ediyor olsa da bunların tedaviye iyi yanıt verebileceklerinin farkında olmak önemlidir. Ve bu demektir ki yaşlı bir insanın önemli endişe, azalmış işlevsellik ya da azalmış yaşam kalitesine yol açan yeterince kötü belirtilerin değerlendirilmesi ve  yalnızca yaşa bağlanmaması gerekir.

Diğer bir örnek unutkanlıktır. Hepimiz bir şeyleri unuturuz ve bellek sorunları yaşla birlikte artma eğilimindedir ancak ciddi ya da aniden artan bellek kayıpları değerlendirilmelidir. Bunlardan  tersine çevrilebilir bir durum sorumlu olabilir. Depresyon, tyroid ya da ilaçların yan etkileri gibi geniş çeşitlilikteki durumlar zihinsel işlevsellikle ilgili durumlara katkıda bulunuyor olabilir ve tedaviye büyük ölçüde yanıt verebilir. Belirtilerin ”yalnızca yaşlanıyor olmak”tan dolayı olduğunu varsaymak tanıyı ve tedaviyi geciktirebilir.

Yaşlılıktan Ölme

İnsanlar birinin yaşlılıktan ya da doğal durumlardan öldüğünü söylediklerinde olasılıkla kalp krizi ya da inme gibi yaygın durumların komplikasyonlarına gönderme yapıyorlar. Yaşlı bir insandaki diğer yaygın ölüm nedenleri enfeksiyon (pnömoni ya da kan enfeksiyonu), kanser, Alzheimer hastalığı ve düşmeleri kapsar.

Bu koşullar kendi başlarına ölümcül olmayabilirse de komplikasyonları olabilir. Örneğin, düşüp kalçasını kıran yaşlı bir insan pnömoni ya da emboli (akciğerlerdeki arterleri tıkayan bir kan parçacığı) gibi ameliyatla ilgili komplikasyonlar bakımından risktedir. Yaşlı insanlarda bu tip durumlardan dolayı ölüm daha yaygındır çünkü onların organ hasarıyla başa çıkma, enfeksiyonla savaşma ya da tedaviye dayanma yetenekleri genellikle daha genç bir insanın yapabildiğinden daha azdır.

Ayrıca  yaşlı insanların çeşitli ilaçlar alıyor olmaları da daha olasıdır. Bu ilaçları iyi nedenler için alıyorlarsa da ilaçlar birbirleriyle etkileşim yapabilir ya da yeni bir tıbbi komplikasyon geri dönüşü olmayan bir organ hasarına yol açabilir.  Örneğin, yüksek tansiyonu için idrar söktürücü bir ilaç alan yaşlı bir insanın böbrek fonksiyonlarında yaşlılıkla ilgili bir azalması da olabilir.  Eğer bu insan yiyecek zehirlenmesi yaşarsa, diyareden dolayı sıvı kaybı, yaşla ilişkili böbrek fonksiyonu kaybı ve idrar söktürücünün bileşimi ciddi bir böbrek yetmezliğine yol açabilir.

Yaşlılık Bedeninizi Nasıl Değiştirir

Sağlıklı yaşlılarda bedenin farklı parçaları farklı şekillerde yaşlanır. Örneğin:

  • Zamanla kalbin kan damarları kalsiyum ve plak biriktirirler – kan damarlarını daraltan ve kalp krizine yol açan kolestrol içeren malzeme. Kalp kapakçıkları kan akışını yönünde tutar ve her kalp atışının mekanik gücünü en yüksek duruma çıkarır ancak yaşlanmayla birlikte kalsiyum çökelmesi oluşturma ve kalınlaşma eğilimindedir. Bu işlem anormal ölçüde sızdıran ya da daralmış kapakçıklara yol açabilir.  Gene de yaşlı bir insanda kapakçıklar ve kalbin pompalama hareketi iyi çalışabilir hatta ileri yaşlara kadar.
  • Böbreğin kan süzme yeteneği zamanla azalır; bununla birlikte genellikle çok fazla “yedeği” vardır. Aslında, neden insanların  yalnızca tek böbrekle iyi durumda olduklarının sebebidir.
  • Eklem esnekliği ve hareket yelpazesi yaşla ilişkili hasardan (aşınma, parçalanma) ve dejenerasyondan, (bazıları genetik olabilir)  dolayı azalma eğilimindedir. Dolayısıyla ortalama 80 yaşındaki biri ortalama 20 yaşındakinden daha az esnektir (genellikle de daha ağrılı) ancak  belirtiler genellikle hafif ve nisbeten önemsizdir.
  • Biz yaşlandıkça beynimiz genellikle küçülür. Etki,  özellikle kortekste, beynin dil, konuşma, bellek ve diğer karmaşık fonksiyonlarını yürüten kısmı, belirgindir. Ayrıca, kan damarları daralabilir beyin hücrelerine oksijen ve diğer besin dağıtımını azaltarak.  Buna karşın beyin işlevselliği genellikle korunur ve inme ya da demans gibi beyin hastalıkları hiçbir şekilde yaşlanma sürecinin kaçınılmaz bir parçası değildir.

Yaşlanmayla İlişkili Hastalıkları Önleme

Hiç kimse yaşlanmanın etkilerinden kaçamaz (magazin dergileri ve TV reklamlarında gördüklerinize karşın). Ancak başarılı yaşlanma şansınızı en üste çıkarabilmeniz için yollar var. Ve olasılıkla bunlar size daha önce önerilmiş olan önlemlerdir: daha çok egzersiz yapmak, daha sağlıklı yemek ve beyninizi aktif tutmak.

Ulusal Kalp, Akciğer ve Kan Enstitüsü araştırmacılarının 2005 Temmuz’unda yayınladığı bir çalışma aerobik kapasitenin egzersiz sırasında oksijen kullanma yeteneği-  yaşla büyük ölçüde düştüğünü gösterdi. Bu  durum egzersiz yapan insanlar için bile doğrudur. Bununla birlikte, beklenebileceği gibi çok egzersiz yapanlar hareketsiz olanlara göre yaşlanmayla daha az düşüş yaşar ve daha yüksek aerobik kapasiteye sahiptir. Dolayısıyla, düzenli egzersiz aerobik kapasitedeki yaşla ilgili düşüşü geciktirmeye yardım eder. Hatta, yaşlandıkça aerobik kapasitedeki düşüşü önlemek için günümüzde önerilenden daha fazla egzersiz yapmaya ihtiyacımız olabilir. Yürüme, bisiklete binme ve yüzme egzersiz kapasitesi oluşturmak ve korumak için harika egzersizlerdir.

Diyet de önemlidir. Pek çok yaşlı yeterince kalsiyum ya da D vitamini almıyor. Bu osteoporoza,  o da yaşla oluşan komplikasyonlara (kalça kırığı ya ve azalan hareketlilik gibi) yol açabilir.

Obezite akciğer fonksiyonunu azaltabilir ve diyabet, kalp hastalığı ve artrit –bunların üçü de yaşlılarda daha yaygındır- arttırabilir, dolayısıyla fazla kilodan kaçınmak önemlidir. Kolestrol, kan şekeri ve kan basıncını düşürmek için diyet önlemleri alarak ve sigara içmeyerek kalp krizi  ve diğer kardiyovasküler hastalık şansınızı azaltabilirsiniz.

En yaygın kanser tipleri riski yaşla artar. Mammografi ve kolonoskopi gibi tarama testleri yaptırma bu kanserlerin tedavi edilebilir durumdayken belirlenebilmesine yardım eder.

Son olarak, beyni entelektüel ve duygusal olarak  “egzersizli” tutmanın onu iyi çalışıyor durumda tutmak için anlamlı (kesin değil) kanıtları var. Okuma, çapraz bulmaca çözme, tartışma gruplarına katılma ve aileyle ve arkadaşlarla sosyal ilişkileri sürdürmenin hepsi ilerleyen yaşla gelen bilişsel çöküş hızını  azaltabilir.

Sonuçlar

“Yaşlılıktan ölme” ifadesi belki yalnızca lafın gelişidir ancak herkesin bir şeyden öleceği ve zamanın geçmesinin bunlardan biri olmadığını belirtmek önemlidir. Ölüm nedenini –otopsi yapılsa bile-  bulmak zor hatta imkansız olabilir ancak bildiğimiz kadarıyla kalp atışsız kalmıyor, beyin kendini kapatmıyor ve beden basitçe şarjı bitmiş bir pil gibi çalışmayı bırakmıyor.

Bir daha yaşlı bir arkadaş ya da akraba kötüleşiyorsa bunu aklınızda tutun. Tersine çevrilebilir bir nedenin bulunabilmesi onun beklenenden çok daha hızlı bir şekilde geriye getirilmesi özellikle yakın sağlığı iyiyse tamamen olasıdır.

Robert H. Shmerling, M.D. Beth İsrail Diaconess Tıp Merkezinde doktor ve Harvard Tıp Fakültesinde yardımcı profesör. 20 yıldan fazladır Beth İsrail Diaconess Tıp Merkezinde romatoloji tedavisi ve çeşitli programlarda  ders veriyor

http://www.intelihealth.com/IH/ihtIH/WSIHW000/35320/35323/431177.html?d=dmtHMSContent

“Yaşlılık korkakların yeri değildir.”
~ Bette Davis